Sống trong thời đa diện

(AN NINH THẾ GIỚI)

Chưa bao giờ chúng ta sống trong một môi trường xã hội đa diện như hiện nay, nơi mà cái tốt và cái xấu, cái thật và cái giả, cái dân chủ và cái dân túy trong rất nhiều trường hợp cứ hòa trộn vào nhau một cách khôn lường. 

Chính vì khôn lường nên không tránh khỏi những nhận thức sai, những phản ứng sai, những cơn "lên đồng tập thể" sai, kéo lùi sự phát triển của dân tộc.

Vậy thì vai trò của người trí thức nói riêng và người dân nói chung cần phải được thể hiện như thế nào để những sai số như thế là cực tiểu? Đấy là chủ đề mà chúng tôi đặt ra với tiến sĩ luật học Phạm Duy Nghĩa và chuyên gia truyền thông Lê Quốc Vinh - những nhà quan sát, nghiên cứu xã hội ở các góc độ rất khác nhau.

Dễ bị dắt mũi nếu mặt bằng dân trí thấp

- Nhà báo Phan Đăng: Thưa hai ông, trong một bài viết vào tháng 5 năm 2018, đồng chí Võ Văn Thưởng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương đã cảnh báo những dấu hiệu nguy hiểm của chủ nghĩa dân túy trong đời sống chính trị một quốc gia. Theo bài viết này thì không chỉ ở châu Âu hay châu Mỹ mà ở cả một châu lục "bình lặng" như châu Á thì chủ nghĩa dân túy đã phát tác và có nhiều vị lãnh đạo đạt được đỉnh cao quyền lực nhờ thực hiện triệt để chủ nghĩa này. Cũng theo ông Võ Văn Thưởng thì biểu hiện của chủ nghĩa dân túy ở Việt Nam không phải là không có. Quan điểm riêng của hai ông như thế nào?

- TS Phạm Duy Nghĩa (PDN): Ai cũng muốn đất nước được quản lý một cách dân chủ, được điều hành bởi những người thực tài. Muốn là một chuyện, song thực tế lại là chuyện khác. Nếu chính quyền thực sự được xác lập qua bầu cử thì việc gom từng lá phiếu để có đa số trở thành cực kỳ quan trọng.

Từng cử tri, tùy lí trí, tình cảm, mối quan tâm, họ sẽ quyết định có đi bầu cử hay không và nếu có thì bỏ phiếu cho ai. Nhóm người nào phản ánh đúng được quan tâm của cử tri, chiếm được trái tim của họ, có chiến lược tranh cử phù hợp, sẽ hy vọng dẫn dắt được cuộc đua.

Trong bối cảnh hiện nay, thực tài, kỹ trị là đáng mong ước, song chưa đủ và chưa chắc đã là tiền đề để thắng cử. Chủ nghĩa bảo hộ, cực hữu, bài ngoại, chủ nghĩa dân túy, những liên kết xã hội tưởng chừng lỏng lẻo đã mau chóng trỗi dậy, tạo nên sức mạnh, đôi khi thách thức cả các thể chế chính trị có truyền thống, như chúng ta có thể thấy ở châu Âu, châu Mỹ, hay ở cả châu Á.

Việt Nam có chế độ chính trị do một đảng lãnh đạo toàn diện, các sinh hoạt chính trị có những đặc thù riêng, song để vừa lòng, chiều lòng dư luận xã hội, cũng có thể xuất hiện dấu hiệu của chủ nghĩa dân túy, cổ vũ cho những lựa chọn của đám đông, đôi khi chỉ vì cảm tính mà thiếu phân tích khách quan.

Ví dụ, mấy năm trước có trào lưu giành lại vỉa hè cho người đi bộ, lan dần từ Nam ra Bắc, nhiều đô thị hăm hở ra quân, song rất thiếu các thảo luận có chiều sâu, ví dụ liệu vỉa hè có thực sự chỉ là của người đi bộ, hay đó là một không gian công cộng cho sinh hoạt giao thông, văn hóa, kinh tế của cộng đồng. 

Nếu chỉ vì sự reo hò trên mạng, người ta dễ ban hành các chính sách thiếu chiều sâu, khó tạo ra sự đồng thuận đa chiều về lợi ích và vì thế các chính sách đó thường khó được thực thi một cách có hiệu quả lâu dài.

Chuyên gia Lê Quốc Vinh.

- Chuyên gia Lê Quốc Vinh (LQV): Thực ra, phải nói thẳng là chủ nghĩa dân túy không những có biểu hiện rất rõ rệt ở Việt Nam mà còn phát triển khá mạnh mẽ, cả trên chính trường và mạng xã hội, với cả các quan chức lãnh đạo lẫn nhiều thành phần tranh thủ sự nổi tiếng trên không gian ảo. Không khó để người ta nhận ra những nhu cầu, mong muốn hết sức đơn giản của quần chúng, dễ đưa ra những tuyên ngôn, hành động chiều theo ý thích của đám đông, để mưu cầu sự ủng hộ hoặc đơn giản chỉ để có tiếng nói trong cộng đồng.

Sự nguy hiểm của chủ nghĩa dân túy là rất khó nhận diện ra nó. Một người lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy lại thường được quần chúng tung hô, coi như người anh hùng của họ. Một người có khả năng lôi kéo hàng vạn người theo dõi trên mạng xã hội bằng kỹ xảo tuyên ngôn hợp ý số đông. Phần lớn, công chúng chỉ nhìn thấy ở những người này các phát ngôn, hành vi phù hợp với ý muốn của họ nên rất dễ tin tưởng mù quáng và chấp nhận. 

- Ở những xã hội mà chủ nghĩa dân túy xuất hiện từ lâu, con người ta ít nhiều cũng có kinh nghiệm đối diện và nhận diện nó. Còn với Việt Nam, có lẽ phần lớn người dân chúng ta chưa có nhiều kinh nghiệm trong vấn đề này chăng?

- PDN: Nếu nhìn lại Brexit, cuộc bầu cử 2016 ở Hoa Kỳ và sự trỗi dậy của các đảng cực hữu gần đây ở châu Âu, khó có thể kết luận dân tộc nào đủ trưởng thành để không bị cám dỗ bởi chủ nghĩa dân túy. Hiển nhiên, nếu dân trí được nâng cao, nếu phản biện xã hội diễn ra thường xuyên, nếu các đảng cầm quyền chịu sức ép đổi mới liên tục, son phấn của chủ nghĩa dân túy sẽ dễ bị phơi bày hơn.

- LQV: Tôi không nghĩ rằng trình độ xã hội và kinh nghiệm có khả năng phát hiện và ngăn chặn chủ nghĩa dân túy. Ngay cả các nước tiên tiến như Hoa Kỳ hay Anh quốc chả phải cũng đang bị chi phối bởi những nhà lãnh đạo dân túy đó sao? Tâm lý bầy đàn là cái nôi nuôi dưỡng chủ nghĩa dân túy. Tuy nhiên, phải thừa nhận rằng, sự non nớt về kinh nghiệm kiểm tra chéo thông tin, tỉnh táo thanh lọc thông tin, khiến người Việt Nam chúng ta dễ sa vào cái bẫy dân túy.

Một đặc điểm khác của người Việt Nam là sự hời hợt, thiếu tư duy phản biện, thiếu năng lực kiên nhẫn đi tìm hiểu sự thật, khiến chúng ta trở thành một môi trường rất tốt để nuôi dưỡng chủ nghĩa dân túy. Đặc biệt, môi trường mạng xã hội Facebook là một minh chứng rất rõ cho xu thế này.

- Khi sự dân túy không được nhận diện thì chúng ta rất dễ hiểu sai, nhìn sai, nếu không muốn nói thẳng ra là rất dễ bị dắt mũi. Vậy đại bộ phận người dân nói chung cần phải tránh việc "bị dắt mũi" này như thế nào?

- PDN: Con người ta thường hành động theo sự mách bảo của dạ dày, khối óc, hoặc trái tim. Tâm vững vàng trong một thân thể khỏe mạnh, lý trí đủ sáng suốt để tự do là chính mình chứ không a dua theo đám đông, đó chính là chìa khóa để từng cá nhân không bị ai dắt mũi bao giờ.

- LQV: Chúng ta cần nhiều hơn, rất nhiều, các diễn đàn phản biện xã hội. Một mặt, tạo ra các diễn đàn mở, tranh biện xã hội. Mặt khác, xây dựng và nuôi dưỡng nhóm tinh hoa đủ khả năng tác động nhận thức của từng nhóm cộng đồng, thực tâm hành động vì lợi ích quốc gia, dân tộc. Họ chính là lực lượng cảnh báo, đánh thức quần chúng bị ru ngủ, bị dẫn dụ, bị dắt mũi. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ rất khó. Vì bản thân mặt bằng xã hội của chúng ta còn thấp so với các quốc gia từng có cơ hội trải nghiệm và tự điều chỉnh. Sẽ là một con đường khá gian nan.

- Thời đại hiện nay chứng kiến sự phát triển cực độ của mạng xã hội, đặc biệt là Facebook. Ai cũng có thể viết một cái gì đó lên Facebook của mình và sức lan tỏa của Facebook trong nhiều trường hợp còn khủng khiếp hơn cả báo in, báo mạng hay truyền hình. Để đăng một tin trên báo chẳng hạn, phóng viên chúng tôi phải viết bài, trưởng ban phải duyệt, thư ký tòa soạn thẩm định tiếp và tổng biên tập duyệt lần cuối. Qua một hệ thống nhiều người cùng đọc, cùng duyệt một bản thảo như vậy, yếu tố sai sót sẽ được giảm đến tối thiểu, tất nhiên không tính những trường hợp cố tình sai sót vì những động cơ không trong sáng. Nhưng, với Facebook thì khác, nghĩ một cái là có thể viết ngay rồi đăng tải ngay. Thế cho nên, thế giới Facebook chứng kiến rất nhiều thông tin sai sự thật, thông tin bị bóp méo, cắt xén, thậm chí là thông tin bịa đặt, vu khống.. Nhưng, vì "kỹ nghệ làm tin" của một bộ phận không nhỏ những nhà "dân túy Facebook" là quá xuất sắc mà những luồng tin kiểu này vẫn dễ dàng chui vào đầu óc của đông đảo dư luận, tạo nên những cơn sóng mạng khủng khiếp. Hai ông đánh giá như thế nào về hiện tượng này?

- PDN: Phải thành thật thú nhận tôi không là tín đồ của Facebook, tôi tìm tin tức ở nơi tôi muốn, tôi chia sẻ thông tin và liên kết xã hội theo kiểu cổ truyền, đủ để tôi không bị lạc hậu. Tuy nhiên, ngày nay để sống một cách thuận tiện như mua sắm, kinh doanh, giáo dục, hoạt động chính trị..., người ta cần dựa vào các mạng xã hội hiện đại, tương tác nhanh chóng như Facebook, Viber, Zalo. Chính quyền cũng như người dân, ai cũng nên chủ động khai thác và sử dụng các tiện ích này có lợi cho mình. Song, hãy nhớ, đừng biến mình thành công cụ của chúng.

Để làm rõ điều này, xin hãy kiểm tra điện thoại của bạn, bao nhiêu thời gian trong ngày bạn đã lang thang giữa vô tận thông tin trên mạng. Nếu mất quá nhiều thời gian lướt mạng và vì thế mà lười nhác vận động, có thể bạn đã bị nhiễm chứng nghiện mạng xã hội. Nếu quá bị lôi cuốn vào các đám đông tranh luận vô bổ, không biết chừng bạn đã trở thành công cụ của mạng. Hãy giành lại sự tự do, mạng phải là công cụ để bạn sống thanh thản hơn, hạnh phúc hơn, có ích hơn cho cộng đồng.

- LQV: Tôi thấy thú vị với cái khái niệm “dân túy Facebook”. Đây là hiện tượng có thực và đã đến lúc người dân phải được cảnh báo một cách nghiêm túc. Có thể có những tài khoản lập ra với những mục đích chính trị nào đó nhưng đa phần, tôi nghĩ các nhà dân túy trên mạng xã hội Facebook là những người bị chính cám dỗ của sự nổi tiếng làm cho mê hoặc. Có những lúc tôi cảm tưởng như họ tuyệt đối tin vào những thông tin, lý luận mà họ phát ngôn, cho dù thực tế chứng minh ngược lại.

Phải khẳng định là, sự phát minh ra Facebook và các mạng xã hội là một điều tuyệt vời, đáp ứng đúng nhu cầu thông tin và cởi mở ngôn luận nhưng hệ luỵ của nó cũng không nhỏ. Như anh đã nói, chẳng ai kiểm soát các thông tin được đưa lên mạng xã hội, không có hệ thống lọc, kiểm tra sự thật, đối chứng thông tin.

Vậy nên, tính xác tín của mạng xã hội là cực thấp. Cái chết là, người dân dễ tin vào những gì họ đọc được trên mạng, bởi họ tin đó là thông tin từ bạn bè, người thân ngoài đời thực. Chính họ rồi trở thành nguồn phát tán, thúc đẩy thông tin giả, thông tin thiếu chính xác lan truyền.

Tiến sỹ Phạm Duy Nghĩa

Không thể bắt mỗi cư dân mạng là một nhà thông thái

- Tin trên Facebook là tin ảo nhưng nhận thức mà nó tạo ra trong bộ não mỗi người lại là nhận thức thật. Chính vì vậy những "phù thủy Facebook" hoàn toàn có thể dựng tin, định hướng dư luận theo cách mà mình muốn. Vậy thì mỗi người dùng Facebook cần phải trang bị một năng lực nhận diện như thế nào mới không bị đánh lừa?

- PDN: Là người, ai cũng tò mò, muốn hiểu biết, muốn khám phá thế giới xung quanh. Song, nên có những ranh giới cần dừng lại, ví dụ tôn trọng sự riêng tư của người khác, kinh tởm các hành vi bạo lực, tẩy chay sự gian dối. Từng cá thể dừng lại trước những điều mà mình cho là xấu xa thì mặt tốt của mạng xã hội sẽ được khuếch tán và mặt tiêu cực của nó sẽ bớt dần xấu xí.

- LQV: Tôi lại nghĩ, nếu đòi hỏi mỗi người dân, mỗi cư dân mạng phải là một người đọc thông thái thì e rằng sách vở. Chúng ta hãy bắt đầu từ chính báo chí, những người được đào tạo và có khả năng kiểm chứng thông tin, có nguyên tắc nghề nghiệp về kiểm tra chéo và độc lập đưa tin, có nguyên tắc đa dạng nguồn tin.

Nếu báo chí chủ động đóng vai trò cân bằng lợi ích, ngăn chặn sự phát tán của tin giả, tin sai, tin thiếu chính xác, thì chí ít chúng ta cũng ngăn chặn được sự lây lan mất kiểm soát. Đáng buồn là chính báo chí nhiều lúc vẫn chưa làm tốt vai trò này, thậm chí còn tham gia vào quá trình lan truyền tin giả.

Bên cạnh đó, phải có nhiều kênh thông tin chính danh, những kênh thông tin của tập hợp những người có chính kiến, có thái độ và có tâm huyết với việc điều chỉnh định hướng lệch lạc của thông tin bịa đặt hoặc giả mạo. Bằng công cụ kỹ thuật và bằng sự hỗ trợ tự nhiên mà các kênh này sẽ có cơ hội phản biện các luồng thông tin giả, tin kém chất lượng.

Như thế, mỗi Facebooker sẽ có những nguồn tin xác tín để kiểm chứng, sẽ dần có thói quen kiểm tra chéo các thông tin đọc được hoặc đang được cố ý phát tán trên mạng. Tôi không quá lạc quan vào khả năng thay đổi lớn nhưng chắc chắn số lượng cư dân mạng thông thái sẽ nhiều dần lên, sẽ khó bị đánh lừa hơn.

- Xã hội Việt Nam trước năm 1975 cơ bản là xã hội thời chiến. Vì là thời chiến, đối diện với cái sống cái chết nên mọi giá trị thực - giả tự nó đã sáng quắc lên. Xã hội Việt Nam trước năm 1986 là xã hội bao cấp. Đã đành xã hội bao cấp dẫn đến thiếu ăn, thiếu mặc nhưng những sự trắng - đen, thực - giả trong xã hội đó là rất rõ ràng. Còn xã hội sau 1986 đến nay lại là một xã hội với một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Theo ông kinh tế thị trường có phải cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng thật giả - giả thật hay không? Và có phải chúng ta vẫn chưa đủ kinh nghiệm nhận thức trong một xã hội khôn lường như vậy hay không?

- PDN: Tôi đồng ý là kinh tế thị trường có khuyết tật cố hữu, song nó không phải là nguyên nhân cho tất cả rắc rối hiện nay.

- LQV: Không nên đổ lỗi cho kinh tế thị trường, mặc dù kinh tế thị trường có những đặc tính bất cập. Sự phát triển của công nghệ thông tin, sự phát triển của mô hình truyền thông tương tác đa chiều, đa nền tảng là cái nôi của truyền thông cá nhân.

Truyền thông cá nhân cho người ta cơ hội trở thành những thế lực truyền thông phi chính thức, nếu biết vận dụng những quy luật tâm lý, nắm bắt thông tin và có một năng lực truyền thông nhất định. Sự ảo tưởng vào sức mạnh, tham vọng nổi tiếng bất chấp thủ đoạn sẽ dẫn đến thông tin giả hoặc thiếu trách nhiệm. Ngược lại, nếu ý thức rõ lợi ích xã hội thì sẽ có những nguồn thông tin tích cực, hữu ích.

Trước sóng lớn, có hai cách đối phó

- Nhìn từ phương diện phát triển công nghệ với sự lên ngôi của Facebook và những biến động xã hội với sự xuất hiện của nền kinh tế thị trường, chúng ta thấy rằng sự đa diện hiện nay có xu hướng ngày một phình to hơn, với những diễn biến phức tạp hơn. Liệu chăng chúng ta bắt buộc phải có được một nền giáo dục tiến bộ, đào tạo ra những công dân tiến bộ thì mới có thể sống lành mạnh và không dễ bị người khác "dắt mũi" trong một môi trường phức tạp như vậy?

- PDN: Theo tôi, trước sóng lớn, có hai cách để đối phó, hoặc là ta về ta tắm ao ta, quay lưng lại với thách thức, hoặc là chấp nhận nó, sống chung với nó, chế ngự nó. Với mạng xã hội, không còn cách nào khác, chúng ta phải chung sống và học cách chế ngự nó, làm nó có lợi cho mình. Nếu biết dùng đúng cách, mạng xã hội và cách tương tác trên mạng ngày nay giúp cho người học có được một lượng thông tin khổng lồ, nhanh chóng, và thuận tiện hơn trước kia rất nhiều.

Vì sự học là suốt đời, với chiếc điện thoại thông minh, người ta có thể học được ở mọi lúc, mọi nơi, với sự thoải mái mà trước đây vài năm không ai có thể tưởng tượng được. Tóm lại, hãy học  tự do, khám phá nhân cách của mình, hãy yêu và tin vào các giá trị mà mình cho là đúng đắn, chỉ khi ấy chúng ta mới giữ được tâm tĩnh giữa sóng gió của nhiễu loạn thông tin.

- LQV: Sự phát triển của Facebook hay các mạng xã hội khác là một tất yếu. Nếu không là nó thì sẽ có một hình thái truyền thông dành cho mọi cá nhân con người. Chúng ta hãy coi đó như là một sự phát triển tất yếu và phải làm quen với việc chung sống hòa bình với nó.

Muốn vậy, cư dân mạng phải tự trang bị cho mình một tâm thế sử dụng nó theo hướng tích cực, là nơi tiếp nhận những thông tin được kiểm chứng, là nơi giao lưu, chia sẻ và phản biện, là nơi kết nối, duy trì những mối quan hệ xã hội ngày càng rộng lớn. Muốn vậy, nền giáo dục phải hướng tới xây dựng nhân cách, biết tư duy chủ động, biết tư duy phản biện và cũng biết tự thiết lập hệ giá trị cho bản thân mình.

- Nói cụ thể về giáo dục, theo hai ông, đến khi nào chúng ta mới đạt được những mục tiêu giáo dục như vậy?

- PDN: Khi chúng ta thành thật với chính mình, dũng cảm giải phóng người học khỏi tư duy nhồi nhét đủ loại kiến thức mà ông thầy có được, đề cao giáo dục nhân cách, giúp người học trở thành con người tự do, tự khám phá tri thức cần cho cuộc đời của mình.

- LQV: Khi nền giáo dục của ta bớt giáo điều, bớt khuôn mẫu, bớt những rào cản trói buộc tư duy khám phá, lấy mục tiêu phát triển nhân cách làm trung tâm. Khi nền giáo dục của ta lấy tôn trọng sự khác biệt, bao dung và ủng hộ tư duy sáng tạo cá nhân làm triết lý. Tôi hy vọng vào thế hệ 10x.

- Nhìn từ Đông sang Tây, từ quá khứ đến hiện tại, tôi nghĩ rằng xã hội nào, thời kỳ nào cũng phải đối diện với những sự đa diện trong khuôn khổ của mình. Ví dụ như chính xã hội Việt Nam cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20, khi mà "sự đụng chạm với phương Tây làm tan rã không biết bao nhiêu bức tường thành kiên cố", khi mà văn minh châu Âu ùa vào, va chạm nặng với nền Nho học phong kiến thì các trí thức Việt Nam cũng phải đối diện với tình trạng này. Thời đó, cha ông chúng ta đã đối diện như thế nào, theo ông?

- PDN: Tôi xin nhường câu hỏi này cho riêng anh Vinh!

- LQV: Chúng ta đã chứng kiến những dân tộc như Nhật Bản với Duy Tân Minh Trị, chấp nhận những nền văn minh khác trong khi duy trì, phát huy bản sắc riêng, đều đã trở thành các dân tộc hùng cường. Cha ông chúng ta cũng thế. Có những lúc chúng ta chê bai, dè bỉu công cuộc Âu hóa thời thế kỷ 19 nhưng nếu khách quan nhìn nhận sẽ thấy thời đó có những thay đổi đột phá tạo ra những giá trị mà chúng ta ngày càng phải thừa nhận. Tiếp nhận một cách có chọn lọc những cái mới, ý niệm mới, cách nhìn mới, trong khi chắt lọc những giá trị truyền thống tinh túy để phát huy, chính là con đường phát triển tất yếu của mọi xã hội.

Nói lại về Facebook và những công nghệ cùng với các phát kiến mới, rõ ràng chúng ta thấy có những mặt tốt, tích cực, cần được học hỏi, đưa vào cuộc sống. Nhưng, ở chiều ngược lại, sử dụng chúng với tâm thế của người biết chọn lựa, giữ gìn bản sắc thì chúng ta sẽ hạn chế được những hệ lụy đang có.

- Câu hỏi cuối cùng, người trí thức hiện nay cần phải có những năng lực, những vai trò như thế nào để không chỉ tự mình tránh khỏi những mặt tiêu cực mà sự đa diện mang đến, mà còn tạo ra những tác động tốt đối với phần còn lại của xã hội, từ đó giúp cho sự phát triển nói chung không bị đi lệch dòng?

- PDN: Hãy dũng cảm, thành thật với chính mình, cật vấn chính mình, chỉ phát biểu dựa trên chứng cứ và phân tích rõ ràng, từ đó giúp thúc đẩy các cuộc thảo luận có chiều sâu, thúc đẩy lan truyền kiến thức, tri thức và giác ngộ xã hội.

- LQV: Ở xã hội nào thì vai trò của người trí thức vẫn là định hướng và dẫn dắt. Kêu gọi sự tỉnh táo của người dân trên mạng thì bản thân người trí thức cũng phải đi đầu về việc đó. Người trí thức, với năng lực, kinh nghiệm và phạm vi hiểu biết của mình, phải là những người tích cực tham gia vào quá trình kiểm định thông tin, khách quan đăng tải những nội dung sự thật, làm giảm bớt tư duy bầy đàn và sự chi phối chủ đích của các phù thủy bàn phím.

Người trí thức tức là những người có tư duy độc lập. Công chúng cần những tư duy khách quan và tích cực, để định hướng truyền thông, ngăn chặn thông tin bẩn hoặc ngụy tạo, bịa đặt. Khó hơn nữa, người trí thức sẽ giúp cộng đồng nhìn nhận chân tướng sự việc hiện tượng, tránh bị dắt mũi bởi những cơn lên đồng tập thể.

- Xin chân thành cảm ơn!

Phan Đăng (thực hiện)

Báo Mỹ

Người Việt Nam có nhiều điều người Mỹ rất ngưỡng mộ

Người Việt có nhiều điều ngưỡng mộ. Hôm 19/10, tờ Caller Times (Mỹ) đăng tải bài viết của cô Mary Lee Grant, một người đã từng nhiều năm sinh sống và làm việc tại Việt Nam cho rằng, người Mỹ có thể học hỏi nhiều điều trong cuộc sống của người Việt.

Tại một quán cà Pʜê trên vỉa hè nhìn ra những con phố nhỏ của Hà Nội, bạn tôi và tôi cùng ăn bún chả – món ăn gồm có bún và thịt nướng nổi tiếng của thành phố nằm ở miền Bắc Việt Nam này. Chúng tôi vừa ăn vừa chia sẻ với nhau về những giấc mơ, những kế hoạch. Trong khi đó, ngoài con đường đang chật ních vào giờ cao điểm, những chiếc xe ма́y chen chúc nhau để về nhà khi hoàng hôn đang buông dần xuống thành phố 1000 năm tuổi này.

Khi còn dạy ở Đại học Mỏ địa chất Hà Nội, tôi đã kết bạn với nhiều giáo sư và học sinh, cộng với bối cảnh đáng yêu của Hà Nội. Tôi cảm giác như mình đang sống trong câu chuyện ма̀ bố mẹ tôi đã từng kể về thời họ còn trẻ ở Oklahoma. Khoảng thời gian của Thế hệ vĩ đại có rất nhiều giá trị ма̀ chúng tôi ngưỡng mộ, với những con người đã sống sót qua cuộc đại suy thoái và Thế chiến II, giờ lại đang hiển hiện ở Việt Nam

Giống như Thế hệ vĩ đại ở Mỹ, những người Việt Nam bây giờ đã trải qua chiến tranh và khoảng thời gian giải quyết hậu quả của chiến tranh. Thế hệ già hơn, bao gồm nhiều phụ nữ đã từng cầm súng chiến đấu. Khi đi thăm một ngôi làng bị tàn phá bởi chất độc ма̀u da cam của Mỹ, tôi vẫn được nhiều người phụ nữ đã từng cầm súng tiếp đón thân tình. Điều đó khiến tôi rất ngạc nhiên.

Sau chiến tranh, người Việt Nam phải sống trong cảnh ‘thắt lưng buộc bụng’ khi thức ăn khan hiếm. Cuộc sống khắc nghiệt giống như khi người Mỹ trải qua cuộc đại suy thoái. Trong khi đó, giờ đây, khi người Mỹ đang bị phụ thuộc quá nhiều vào thức ăn chế biến sẵn và đồ ăn nhanh thì ở Hà Nội, những đồ ăn đó lại rất hiếm. Các nguyên liệu nấu ăn đều tươi ngon và thức ăn luôn được nấu ngay tại chỗ. Ở Việt Nam, người dân không phải vật vã với tình trạng béo phì như ở Mỹ. Và không giống như văn hóa “vừa ăn vừa lái xe” của người Mỹ, người Việt hiếm khi ăn một mình. Bữa trưa hàng ngày là thời gian để họ xây dựng các mối quan hệ xã hội. Văn hóa ẩm thực lành ма̣nh chỉ còn là hoài niệm của người Mỹ thì giờ đây đang nở rộ ở Việt Nam.

Việt Nam có nhiều trẻ em - điều ма̀ nhiều người Mỹ thấy ngưỡng mộ.

Những người Mỹ đang tìm kiếm các giá trị đạo đức truyền thống, họ có thể đến Việt Nam. Tình trạng lạm dụng ɱą ƫύʏ rất hiếm. Không ai trong số sinh viên của tôi dùng сầп ѕа. Các hình phạt về ɱą ƫύʏ rất nghiêm khắc. Những người buôn bán ма túy số lượng lớn sẽ phải đối mặt với hình phạt cao nhất là tử hình. Những người vi phạm nhỏ hơn sẽ bị giam giữ, bị phạt tù và bị cải tạo bằng các hình thức lao động. Tội phạm Bạ0 Łực rất hiếm. Việt Nam có luật về súng đạn nghiêm ngặt nhất hành tinh này. Dường như không có khủng bố.

Khoảng tầm 10 giờ tối, đường phố đã bắt đầu im ắng, có lẽ là vì người dân có thói quen dậy sớm. Khoảng 4 giờ sáng, nhiều người đã ra đường đi bộ.

Khi trở lại Mỹ, tôi thấy một trong những điều nổi bật nhất ở Mỹ là ít trẻ em. Trong khi đó, ở Việt Nam, trẻ em ở khắp mọi nơi. Chúng tự đi học, chơi ngoài trời cả khi trời đã tối giống như những ngày xưa cũ ở Mỹ.

Hàng xóm giúp đỡ lẫn nhau. Họ cũng đối xử rất lịch thiệp với người nước ngoài. Có lần, thẻ tín dụng của tôi bị khóa vì có hoạt động đáng ngờ, tôi đã được tài xế taxi cho mượn tiền. Sau khi làm việc xong với ngân hàng tôi mới trả lại anh.

Giống như Thế hệ vĩ đại ở Mỹ cố gắng hết mình để vượt qua những khó khăn, người Việt cũng vậy.

Cuối bài, Mary Lee Grant kết luận: “Trong khi người Việt Nam nhìn vào Mỹ, ngưỡng mộ sự thịnh vượng của chúng tôi, hệ thống giáo dục của chúng tôi, tôi lại ngưỡng mộ họ. Họ tràn đầy hy vọng, sự kiên cường và rất biết quan tâm tới người khác. Đó là những phẩm chất chúng ta nên học hỏi

Theo Kenh14

Chuyện ít biết về pho tượng nữ thần tự do tại Hà Nội

 

Sóng Việt Đàm Giang

•

Chủ Nhật, 23/12/2018 

Cách đây hơn 125 năm, Việt Nam chúng ta cũng đã có một tượng Nữ Thần Tự Do. Vậy lịch sử tượng Tự do soi sáng Thế giới (thông thường được gọi là Nữ Thần Tự Do) từ khi xuất hiện cho đến khi biến mất tại Hà Nội, Việt Nam, là như thế nào?

Trái: Đảo Tự do, Mỹ; Giữa: Đảo Thiên Nga, sông Seine, Pháp; Phải: Vườn Hoa Cửa Nam, Việt Nam.

Trước hết cần có vài hàng nói về tượng Nữ Thần Tự Do tại cảng New York.

Tượng Nữ Thần Tự Do tại hải cảng New York trên đảo Liberty phía nam đảo Ellis là một món quà đặc biệt của Pháp tặng Hoa Kỳ và được chính thức khánh thành ngày 28 tháng 10, 1886, sau hơn hai năm thực hiện tượng cùng làm chân đài, để kỷ niệm lễ độc lập ngày 4 tháng 7 1884 của Hoa Kỳ. Người thực hiện là điêu khắc gia Frédéric Auguste Bartholdi. Tượng đúng ra mang tên “Tự do Soi Sáng Thế giới” với biểu hiệu tượng là một người phụ nữ mặc áo choàng rộng đại diện cho Nữ thần La mã mang tên Libertas, đầu đội vương miện có bẩy tia dài và nhọn tượng trưng cho nguồn sáng tỏa chiếu ra khắp 7 đại dương và 7 châu, tay phải dơ cao một bó đuốc, trong tay trái ôm một tấm bảng có ghi ngày độc lập Hoa Kỳ (4/7/1776). Tượng cao 46 m. Dưới chân tượng có sợi xích sắt chặt đứt đoạn hàm ý chống lại ách nô lệ. Tượng là một biểu tượng cho Tự do và cho Hợp Chủng Quốc: một dấu hiệu đón chào tất cả những người di dân từ khắp nơi đến đất hứa.

Khi làm tượng Nữ thần, ngoài tượng chính, và một phiên bản gốc kích thước cao hơn 11 m đặt ở trên đảo Grenelle, sông Seine, Paris, Bartholdi có làm một số phiên bản gốc nhỏ có kích thước cỡ 2.85m (chiếm tỷ lệ 1/16 so với tượng chính), trong số đó, một bản đặt trong vườn Luxembourg, Paris, và một phiên bản nhỏ cùng cỡ được cho lên tàu mang sang Việt Nam để dự tham dự Hội chợ Đấu xảo Hà Nội (nay là Cung văn hóa Hữu Nghị Việt – Xô) vào năm 1887.

Lý do sau khi chinh phục được vùng Đông Dương, và có Hòa ước Patenôtre vào năm 1884 (hòa ước Giáp Thân 1884), chính phủ Pháp muốn tổ chức một cuộc đấu xảo/triển lãm (thời đó hai chữ đấu xảo được hiểu theo nghĩa là triển lãm). Địa điểm là một khu đất cỏ trống rộng, nơi thường được tổ chức thi Hương vào những nãm có cuộc thi. Cuộc triển lãm có mục đích phô trương sự văn minh, kỹ thuật tân tiến của Pháp cùng ý đồ “khai hóa”, mang ánh sáng văn minh soi sáng dân thuộc địa qua tượng “Tự Do soi sáng Thế giới”.

Sau cuộc triển lãm năm 1887, khu đất trống phải trả lại cho trường thi Hương diễn ra cứ bốn nãm một lần, tượng được hội Bắc kỳ tương tế (Fraternite Tonkinoise) mượn tạm để khánh thành trụ sở, sau đó tượng được Pháp trao lại cho cho chính quyền Hà Nội, Việt Nam, và được mang đặt tại quảng trường bốn tòa nhà, nơi có một vườn hoa mới làm giữa bốn tòa nhà được dùng làm tòa Thị chính, Kho bạc, nhà Bưu điện, và phủ Thống sứ , nơi này sau đó được mang tên là vườn hoa Chí Linh (nơi hiện nay có tượng đài Lý Thái Tổ và mang tên công viên Lý Thái Tổ).

Khi chính phủ bảo hộ muốn mang tượng ông Paul Bert – vị Thống sứ đầu tiên của nhà nước bảo hộ đã qua đời vào ngày 11, ttháng 11, 1886, chỉ sau bẩy tháng nhậm chức Thống sứ- từ Pháp qua để kỷ niệm Quốc Khánh nước Pháp (14 tháng 7, 1890), họ muốn đặt tượng ông Paul Bert tại vườn hoa Chí Linh, và như thế là tượng Nữ Thần phải mang đi chỗ khác. Trong khi chờ đợi một chỗ đặt, tượng Nữ thần phải đứng trên bãi đất đâu đó. Một kỹ sư Pháp tên Daurelle đề nghị đặt tượng ngay trên nóc Tháp Rùa (Quy sơn Tháp), thế là sau một thời gian nằm trên đất, dân Hà nội thấy tượng Nữ thần (hay tượng Bà Đầm Xòe) đứng trên nóc Tháp Rùa, quay mặt về vườn hoa Chí Linh/vườn hoa Paul Bert/Ngân hàng Đông Dương gần cạnh đó. Vườn hoa Paul Bert còn được gọi là vườn hoa Nhà kèn, vì ở đấy có một nhà bát giác mà hàng tuần đội kèn đồng của dàn quân nhạc Pháp ra đó biểu diễn. Những chi tiết này được viết rõ trong cuốn “Le vieux Tonkin” (Bắc Ký cổ xưa) của Claude Bourrin, viết về xứ Bắc Kỳ trong thời điểm từ 1890 đến 1894 (nhà in IDEO, Hà Nội, 1941, tr. 48-49).

(1) Hình chụp từ phía tây hồ Gươm: tượng thần Tư do trên nóc Tháp rùa nhìn về tượng Paul Bert (góc bên tay trái), hình này lấy từ báo L’ Indépendance tonkinoise, số đặc biệt, ra tháng 7/1891

(2) Hình do Bác sĩ Louis Sadoul chụp năm 1890, có tượng thần Tự do trên nóc Tháp rùa, quay lưng vào Nhà Thờ Lớn St. Joseph bên góc phải.

(3) Hình vẽ (khuyết danh) từ gần đến xa cho thấy lưng tượng Paul Bert tay trái dương cờ Pháp nằm tại vườn hoa Paul Bert/vườn Nhà Kèn nhìn ra hồ Hoàn Kiếm có tượng thần Tự Do trên nóc Tháp Rùa, và xa hơn nữa là nhà Thờ Lớn bên góc phải.

(4) Post card: Công viên Chí Linh/Paul Bert/vườn nhà Kèn tám cạnh và tòa nhà Kho bạc.

(5) Hình vẽ Nữ Thần Tự Do phía sau có Nhà thờ Lớn, có Tượng Tự Do trên nóc Tháp Rùa ở Hà Nội, của Cesard, với ghi chú “Liberté sur le Pagodon du Petit – Lac à Hanoi” được đãng trong báo La Vie Indochinoise, tháng 12 năm 1896. (Nguyễn Phúc Giác Hải- DCV online.net).

(6) Hình thuộc tài liệu của R. Duboil

(7) Hồ Hoàn Kiếm, Tháp Rùa, và cầu Thê Húc.

Qua ghi chú trên những tấm hình kể trên, chúng có thể đoán rằng tượng Nữ Thần đã đứng trên nóc Tháp Rùa từ khoảng từ năm 1890 (dựa theo hình của Louis Sadoul) cho đến 1896 (theo hình vẽ và ghi chú của báo La Vie Indochinoise vào năm 1896.

Như vậy, tượng Nữ Thần bị đặt trên đất một thời gian rồi được đặt trên nóc Tháp Rùa, rồi đến năm 1896 lại được mang xuống vì bị sự phản đối và chỉ trích nặng nề của người dân địa phương và cả một số giới chức Pháp. Và rồi, tượng được chuyển đến vườn hoa Neyret ở phía đông hồ Hoàn kiếm (tức Vườn Hoa Cửa Nam gần Thư viện Quốc gia) cho đến ngày Cách Mạng Tháng 8 1945. Tượng vào thời điểm đó được mệnh danh là Tượng Đài Công Lý (Monument de La Justice).

(8) – (9): Bức tượng toàn thân của Paul Bert tay cầm lá cờ Pháp và một người bản xứ nhỏ bé ngồi dưới chân đã tạo nên nhiều bất bình và chỉ trích.

(10) – (11): Tượng Nữ Thần đặt tại vườn hoa Cửa Nam – vườn hoa Neyret – (1896-1945)

Vào ngày 1 tháng 8, 1945, tượng Nữ thần, và một số tượng khác (kể cả tượng Paul Bert) bị kéo đổ do lệnh của ông Trần văn Lai, thị trưởng đầu tiên người Việt của Hà Nội. (Bản tin trên báo Đông Pháp ngày 2/8/1945 cho biết, pho tượng Paul Bert bị kéo đổ lúc 9 giờ 10 phút, “Bà đầm xoè” bị giật đổ lúc 9 giờ 45 phút ngày 1/8/1945).

Những tượng đồng bị kéo đổ này được mang cất vào trong kho phế vật của sở Lục lộ thành phố Hà Nội từ năm 1945. Vào năm 1949, chùa Thần Quang thuộc làng Ngũ Xã khởi công dự án đúc tượng phật A Di Ðà. Tài liệu cho biết trong ba năm chuẩn bị đúc tượng (1949-1952), chùa đã kêu gọi khách thập phương đóng góp nhiều đồ đồng để đúc tượng nhưng vẫn không đủ số lượng nên đã đến xin chính quyền cho những tượng đồng trong kho của sở Lục lộ Thành phố, và ông thị trưởng thành phố đã chấp thuận cho chùa Thần Quang tất cả số tượng đồng trong kho, trong số đó có cả tượng Nữ thần và tượng Paul Bert.

Ngày 26 tháng 10, 1952, sồ đồng thu thập đủ loại và từ nhiều tượng kể cả tượng Nữ thần và tượng Paul Bert được đun nóng chảy rồi đổ vào khuôn để đúc tượng A Di Đà cho chùa Thần Quang, làng Ngũ Xã. Pho đại tượng Phật A Di Đà ở chùa Thần Quang này có tư thế ngồi bằng. Tượng có chiều cao 3.95 m, chu vi phần dưới là 11.6m, chu vi toà sen (bệ tượng) là 15 m, tổng cộng trọng lượng là khoảng trên dưới 10 tấn.

(12) Tượng A Di Đà: chùa Thần Quang, làng Ngũ Xã

Kết luận

Phiên bản Tượng Nữ thần “Tự Do soi sáng Thế giới” được Pháp tặng cho Việt Nam vào năm 1887, qua nhiều thăng trầm di chuyển nhiều lần, rồi nằm trong bóng tối nhà kho hơn bảy năm trời, sau cùng tượng đã bị nấu chảy để lấy đồng đúc tượng A Di Đà vào năm 1952. Như vậy tổng cộng tượng Tư do đã hiện diện ở Hà Nội, Việt Nam được khoảng 65 năm (1887-1952)

Năm nay 2012 là vừa tròn 60 năm tượng “Tự do soi sáng Thế giới” ở Việt Nam đã nằm trong tâm, thân của tượng A Di Đà của chùa Thần Quang, làng Ngũ Xã.

Trong cõi vô thường sở hữu chủ có có không không, sự xót xa ngậm ngùi tiếc nuối nếu có tưởng cũng chẳng nên lấy thế mà mang thêm phiền muộn. Thôi thì cũng có thể nghĩ dù tượng thần “Tự do soi sáng Thế giới” ở Hà nội không còn nữa nhưng ít nhất người dân Hà Nội hay người Việt trong nước cũng vẫn còn tượng Phật A Di Đà Từ Bi Đức Độ để thờ cúng.

Đăng lại từ bài viết “Tượng Thần Tự Do Tại Hà Nội, Việt Nam”
Tạp chí Chim Việt Cành Nam

 

CÓ NÊN ĐI CÚNG CHÙA NGHÌN TỶ ?

Xuân Trường, đại gia hô biến dự án từ 72 tỷ dội lên 2.600 tỷ, lấy tiền dân xây Chùa nghìn tỷ.

Khu du lịch Hồ Núi Cốc, khu Du lịch Tràng An – chùa Bái Đính, khu du lịch Tam Chúc – Ba Sao, khu du lịch Cái Tráp… là những dự án gắn liền với tên tuổi đại gia Xuân Trường.

Ông Nguyễn Văn Trường – người đứng sau hàng loạt dự án du lịch tâm linh nổi tiếng

Lấy tiền đắp tượng!

Anh Nguyễn Văn Trường, cái anh thành tâm xây chùa Bái Đính ấy. Ảnh có cái doanh nghiệp Xuân Trường khét tiếng Ninh Bình.

Năm 2004, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Ninh Bình giao cho ảnh Dự án nạo vét bảo tôn sông Sào Khê, dự án có tổng kinh phí 126 tỷ. Kinh phí ban đầu của dự án này là 72 tỷ.

Dự án này còn được gọi là dự án, “Nở dần đúng quy trình”.

Tờ Nông nghiệp Việt Nam thống kê:

“Dự án Sào Khê đã qua 4 lần điều chỉnh vào các năm 2004; 2008; 2009. Đến năm 2010 tổng mức đầu tư của Dự án đã bị điều chỉnh tăng lên 2.595 tỷ đồng.

Sau khi kí hợp đồng, từ năm 2004 đến tháng 6-2010, Chủ đầu tư đã cho anh Xuân Trường tạm ứng 6 lần với tổng giá trị tạm ứng là 683,7 tỷ đồng.

Trong đó, giai đoạn 2004-2009 đã cấp tạm ứng 175,7 tỷ đồng, tuy nhiên giá trị nghiệm thu, thanh toán thực tế của cty Xuân Trường chỉ đạt 3 tỷ đồng”.

Dự án Sào Khê

Điều siêu nhân nhất là được Ninh Bình ứng cho 200 tỷ trong suốt một giai đoạn dài mà anh Xuân Trường cũng hem buồn động tay động chân.

Sau này được rót thêm gần 500 tỷ nữa, anh Xuân Trường mới làm phước cho cái dự án ấy khối lượng công việc quy đổi thành tiền là 382 tỷ.

Nghĩa là anh Xuân Trường ảnh cầm mấy trăm tỷ của Ninh Bình chơi cho vui vậy thôi.

Sai phạm nghiêm trọng nhất của phi vụ ưu ái quá đáng cho Xuân Trường chính là Ninh Bình sử dụng ngân sách Nhà nước để “giúp” Xuân Trường tăng vốn. Nghĩa là hem cần phải làm gì, chỉ cần bỏ ngân hàng tiền được ứng nhiêu đó, anh Xuân Trường cũng đã có mấy mươi tỷ tiền lãi.

Haiz, anh Xuân Trường thiệt là hay là giỏi.

Xây chùa phát lộc dã man, còn ngân sách thiệt hại – nghĩa là quyền lợi của nhân dân bị xâm phạm nghiêm trọng thì ảnh mặc kệ.

Phật hem lựa chúng sinh, anh Xuân Trường bái Phật hem được chứng đâu, thiệt.

Nguồn: FB Ngô Nguyệt Hữu

CHÚNG TA CẦN MỌI LĨNH VỰC ĐỀU PHẢI SẠCH NHƯ BÓNG ĐÁ

Khi bóng đá Việt phải mang vác một sứ mệnh quá lớn

Việt Văn        

 

Chiến thắng của đội tuyển Việt Nam ở AFF Cup sẽ còn được nhắc tới nhiều trong những ngày tới, và nó như một liều doping trong cuộc sống bộn bề khó khăn. Nhiều người còn hy vọng thắng lợi của bóng đá sẽ tác động, làm đòn bẩy thúc đẩy sự phát triển của nhiều ngành khác. Chí ít, khái niệm “sạch” của đội tuyển bóng đá cần được nhân rộng ở nhiều lĩnh vực.

Hình ảnh đông đảo người hâm mộ đổ ra đường vẫy cờ hô to “Việt Nam vô địch” với ánh mắt rạng ngời và nụ cười hân hoan những ngày qua làm ai nấy đều cảm thấy rộn ràng. Chiến thắng của đội tuyển VN đã đem lại sự giải tỏa, niềm vui và truyền cảm hứng, nâng cao khí thế cho nhiều tầng lớp trong xã hội. Vì thế câu nói thậm xưng của bình luận viên bóng đá Đài truyền hình rằng 90 triệu người VN hâm mộ bóng đá đứng sau lưng đội tuyển vẫn “xuôi tai”!

Có lẽ chiến thắng trong giải AFF đã vượt ra ngoài một chiến thắng thuần túy trong thể thao, trở thành một sự thỏa mãn, niềm tự hào tinh thần mang tên Việt Nam.

Tuy nhiên, liệu bóng đá có thể truyền cảm hứng cho các ngành khác trong lĩnh vực kinh tế- xã hội khác ở ta  không thì thời gian mới có câu trả lời chính xác.

Chí ít là bóng đá Việt – với đội tuyển quốc gia, đội U23 đang là bóng đá “sạch” -  ai cũng thấy các cầu thủ đội tuyển bây giờ “ngoan” và trong sáng hơn xưa, không còn nỗi lo bán độ nữa. Và khái niệm “sạch” cần được nhân rộng ra trên rất nhiều lĩnh vực nữa.

Chưa kể lối đá cống hiến, hết mình chiến đấu theo tinh thần đoàn kết thành một khối vững chắc của các cầu thủ VN cũng sẽ là một tấm gương để nhiều cá nhân và đơn vị học hỏi. Bởi tính đoàn kết để tạo nên một tập thể vững mạnh là điều còn thiếu ở nhiều đơn vị.

Thắng lợi của đội tuyển VN còn cho thấy vai trò của người đứng đầu quan trọng như thế nào. Các huấn luyện viên trước ông Park đã không thể thành công như ông vì không biết khai thác và phát huy hết thế mạnh của mỗi cá nhân...

Bóng đá- môn thể thao vua dù chỉ là một trò chơi, nhưng chúng ta luôn hy vọng sự đổi mới, chuyển biến tích cực từ bóng đá sẽ mang lại cho các ngành khác trong thời gian tới.

(BÁO LAO ĐỘNG)